İKİCİLİK VE İKİLEM

İbrahim Sanalp

ibrahim@kestelyore.com

Düalizm-ikicilik- iki zıt kavramın bir bütün oluşturması ve bu bütüne üçüncü bir kavram ismi verilmesidir. Tereddüt-ikilem- iki zıt kavramdan birini seçmek olur. Düalizm-ikicilik- ikiye indirgeme olur. Tereddüt-ikilem- bire indirgeme olur. Peyami Safa, “Biz İnsanlar” isimli romanında, düalizm-ikicilik- kavramı ile oynuyor. Kavramlar, düşüncenin anlatılması için oluşturulur. Kavramlarla oynamak, bilgi karışıklığı yapar. Bu durum, bir kuralsızlık olur. Kuralsızlık, devlet kanunlarına göre suç, din kurallarına göre, günah, haram olur. Sistem, kurallardan oluşur.

Emek-sermaye bütünlüğü, serbest piyasayı oluşturur. Serbest piyasa, üçüncü kavram olur. Serbest piyasa üst kavram, emek ve sermaye alt kavram olur. Din işleri ve devlet işleri kavramları, bir bütün oluşturur. Adına, laiklik denir. Laiklik, üçüncü kavram olur. Laiklik, üst kavramdır. Din işleri ve devlet işleri alt kavram olur.

Peyami Safa, emek-sermaye zıtlığına karşı, üçüncü bir küçük burjuva kavramı oluşturuyor.  Küçük burjuva, hem emek hem sermaye sahibi olur. Toplumda ekseriyeti oluşturur, diyor. Sermaye ve emek sahiplerinin toplumda, azınlık olduğunu, belirtiyor. Serbest piyasada, ikili yerine üçlü bir bütünlük oluşturuyor. İkicilik-düalizm- kavramı ile oynuyor.

Peyami Safa, “Bütün ikili zıtlıklar, tereddüt olur. Bütün ikili zıtlıklardan, kurtulmak gerekir. İkili zıtlıklar, insanı facia-trajedi- içinde yaşatır” diyor. Bu durum, iki zıtlıktan birini seçmeyi, bire indirgeme yapmayı, önermek olur. Bu durum, iki zıt kavramın bir bütün oluşturmasını ve bu bütüne, üçüncü bir kavram ismi verilmesini ret etmek olur. Düalizm-ikicilik- kavramı ile oynuyor.

Peyami Safa, Hegel’in idealizmi tez, materyalizmi antitez kabul etmesini ve senteze gitmesini, kabul ediyor. Hegel, düşüncenin maddeyi oluşturduğunu belirtir. Sentez, tez ve antitez bütünlüğü olur.  Sentez-bütün- tez yapılır. Buna bir antitez oluşturulur. Tez ve antitez ile bir yeni sentez oluşturulur. Bu durum, devamlı tekrarlanır. Hegel’in teorisi, düşüncenin maddeyi oluşturması: Yaratılış teorisine uygundur. Allah, boşluğa bakıp: Ol! Dedi, kâinat oluştu. Burada, mucize vardır. Mucize, dini bilgidir.

Karl Marks, Hegel’in teorisini alıp tekrar oluşturdu. Materyalizmi tez, idealizmi antitez kabul etti ve senteze ulaştı. Sentez, tez ve antitez bütünlüğü olur. Karl Marks’ın teorisine göre, madde düşünceyi oluşturur. Bu durum, maddenin düşünceyi ve ruhu oluşturması olur. Peyami Safa, bu durumu kabul etmiyor. Bu kabul etmeyiş, Hegel’in teorisini de kabul etmeyişe, dönüşüyor. Düalizmi-ikiciliği- ret ediyor.

Her kavramın, bir anlatım özelliği vardır. Düalizm-ikicilik- ve tereddüt-ikilem- ayrı ayrı anlatım özelliği olan kavramlardır. Bütün iki zıt kavramın bütün oluşturmasını ret etmek, bütün iki zıt kavramlar: Tereddüt-ikilem- olur, demek, düalizme-ikiciliğe- karşı olmaktır. Burada, dolaylı olarak, laikliğe karşı olmak, vardır